نرگس با نام جنس Narcissus به خانواده Amaryllidaceae تعلق دارد و بومي اروپا، شمال آفريقا و قسمت هايي ازآسيا است. نرگس گياهي چند ساله و پياز دار است كه در بهار گل مي‌دهد. جنس نرگس گونه هاي مختلف و متنوعي دارد.

گل هاي نرگس دو دسته هستند: گل نرگس واقعي و نرگس دروغين كه نرگس دروغين، بدون بو است.

شرايط محيطي مورد نياز براي رشد گياه نرگس

آبياري: بعد از كاشت پيازها بايد آبياري شوند و تا سبز شدن پيازها نبايد بستر كشت خشك شود. با سبز شدن پيازها و ظهور جوانه ها بايد آبياري را مقداري افزايش داد. بستر كاشت نبايد هيچگاه خشك شود.

نور: نرگسها محيطي پر نور نياز دارند تا گل بدهند. نور كم محيط موجب ضعيف شدن گياه و زردي و كشيدگي برگ ها خواهد شد و همچنين ممكن است غنچه هاي گل يا تشكيل نشوند و يا در صورت شكل گيري يا شكوفا نشوند و يا گل ريز و كوچكي توليد كنند. نور مستقيم زماني توصيه مي‌شود كه غنچه هاي گل ظاهر شده باشند.

دما: گونه ها و ارقام مختلف نرگس نيازهاي دمايي متفاوتي با يكديگر مي‌توانند داشته باشند اما در زمان رشد و گلدهي دماي روز18 تا 19 درجه سانتيگراد و در طي شب نيز 10 تا 12 درجه درجه سانتيگراد مناسب مي باشد. افزايش دما و گرمتر شدن محيط موجب سرعت گرفتن رشد اين گياهان و كوتاه شدن عمر گل خواهد شد. همچنين دما در ارتفاع برگسار و ساقه گل نيز نقش دارد.

خاك: خاكي با زهكش مناسب و خوب نياز دارد. يك قسمت پيت موس + يا يك قسمت كود كاملا پوسيده گاوي+يك قسمت پيت موس +يك قسمت پرلايت مناسب است. حتي مي توان پياز آنان را در شن كاشت و فقط مراقب بود كه بستر كاشت رطوبت خود را از دست ندهد. استفاده از كود موجب رشد بهتر گياه خواهد شد. استفاده بيش از حد ازنيتروژن مي تواند منجر به عدم گلدهي اين گياه شود.

پياز بايد محكم باشد و بر روي بدنه آن فرو رفتگي لكه هاي رنگي وجود نداشته باشد .

پياز نرگس كه نياز سرمايي آن بر طرف شده باشد بعد از كاشته شدن در بستر كشت شروع به فعاليت مي‌كند و با افزايش دما جوانه مي‌زند و برگها از زير زمين بيرون مي‌آيند. معمولا پيازي كه قوي است و نياز سرمايي آن به خوبي برطرف شده است 3تا 4 هفته بعد از كاشت و در صورتي كه دماي محيط حدود 17 درجه باشد گل مي دهد. پس از ظهور گل و از بين رفتن آن و تا زماني كه برگها فعال هستند افزايش اندازه پياز مادري در زير زمين و همچين شكل‌گيري و رشد پيازهاي كوچك در كنار پياز مادري صورت مي‌گيرد. شرايط مساعد موجب بزرگ و قوي‌ شدن پيازها و در نتيجه افزايش كيفيت گل در سال آينده خواهد شد. وجود برگها حداقل به مدت 6 هفته بعد از اتمام گلدهي لازم است تا غذادهي به پيازهاي زير خاك به خوبي صورت گيرد. بعد از خشك شدن برگها مي‌توان پياز را از خاك درآورد كه زمان مناسب انجام اين عمل حدودا اواسط تابستان است. پيازها را در مكاني خشك و به دور از نور مستقيم آفتاب قرار دهيد تا رطوبت اضافه خود را از دست بدهند. سپس مرحله انبارداري فرا مي‌رسد . دوران ركود مهم است زيرا پياز در اين دوران توانايي رشد زايشي و يا به بيان ديگر توانايي گلدهي را بدست مي‌آورد البته به شرطي كه شرايط محيطي مناسب باشد. پيازها در دوران ركود خود به مكاني نيمه گرم نياز دارند يعني دمايي كمتر از آنچه كه در دوران رشد رويشي و گلدهي داشتند تا توانايي گلدهي را در سال آينده به دست آورند (به اين مرحله انگزيش گلدهي گفته مي‌شود) . اين مقطع معمولادر اواخر تابستان و اوايل پاييز و حداكثر تا اواسط پاييز طي مي‌شود. كه دماي 5 تا 7درجه سانتيگراد براي 15 تا 17هفته نياز دارد. گفته مي شود كه دماي سرد كمتر از 13 هفته موجب توليد گياهاني كوچكتر و دوران سرمايي بيش از 13 هفته در توليد گياهاني با اندازه قابل قبول موثر هستند. وجود دماي بيش از 17 درجه در طي انبارداري ، برطرف كردن نياز سرمايي اين پيازها را با شكست مواجه مي كند. با نزديك شدن به فصل بهار مي‌توان پيازها را كاشت و شاهد رشد دوباره آنان بود. در طبيعت و با كاهش طبيعي دماي محيط اين شرايط براي پياز فراهم مي‌شود اما اگر بخواهيم پيازها زودتر و يا به بيان ديگر خارج از فصل گل دهند مي‌توان به شكل مصنوعي دماهاي مورد نياز را براي آن فراهم كرد. زمان استفاده از نرگس هاي پيش رس نيز از اواسط پاييز و در طي زمستان است. يعني زماني كه نرگسها مي‌بايست در حال ركود باشند با تامين نياز دمايي آنان و سرعت بخشيدن به چرخه رشد گل مي‌دهند. براي تهيه نرگس پيش رس، پيازها در تير ماه برداشت مي‌شود و يك هفته در دماي 34 درجه باقي مي‌مانند و سپس دما به17 تا 20درجه كاهش مي‌يابد (مرحله انگيزش گلدهي انجام مي‌شود) سپس تا ماه مرداد دما به 9 درجه رسانده مي‌شود و 8 هفته باقي ماندن در اين دما توانايي بلند شدن ساقه گل را به همراه دارد (مرحله آغازش گلدهي انجام مي شود) اگر هنوز زمان كاشت پيازها فرا نرسيده است مي‌توان آنها را در انبار نگهداشت و اگر شاهد فعاليت و رشد در انبار باشيم مي‌توان دماي انبار را كاهش داد تا فعاليت و رشد پيازها به تعويق افتد. لازم به ذكر است كه پيش رس كردن موجب عدم رشد مناسب و ضعيف شدن پياز خواهد شد زيرا اين گياهان رشد رويش خود را در طي ماه هاي سرد سال انجام مي‌دهند (زيرا رشد و گلدهي آنان در پاييز و زمستان صورت مي‌گيرد) و مسلما غذاسازي خوبي به دليل نور و دماي كم اين ماه ها صورت نخواهد گرفت و در صورت استفاده مجدد از اين پيازها در سال آينده نبايد انتظار كيفيت گل خوبي را داشت. مي توان پيازها را در گلدان نگه داشت و در جاي تاريك وخنك قرار داد و هرچند وقت يك بار سطح خاك را مرطوب نمود.

فاصله كاشت: اگرچه مي‌توان پيازهاي نرگس را كنار هم و در تماس با هم كاشت اما براي رشد مناسب برگها و بزرگ شدن پيازها در زير خاك بهتر است كه پيازهاي كوچك با فاصله 8 سانتيمتر و پيازهاي بزرگ با فاصله 15سانتيمتر كاشته شوند.

برداشت گل در مرحله گردن غازي(كج شدن گردن) مي باشد.

تكثير: در كنار پياز مادري ، پيازهاي كوچكي تشكيل مي شود و به راحتي مي‌توان آنان را در اواخر تابستان و اوايل پاييز و قبل از آن كه نرگس ها شروع به جوانه زني كنند از گياه مادري جدا كرد. پيازهاي كوچك را همانند پياز مادري مي‌توان انبار كرد تا با فرارسيدن زمان مناسب آنها را كاشت. اين پيازچه ها دو تا سه سال بعد به گل مي روند . عمق كاشت پياز نرگس براي فضاي باز 10تا15سانتيمتر است و زماني كه پيازهادر گلدان كاشته مي‌شوند بايد نوك آن از خاك بيرون باشد، در پاييزگلدان ها را چند روز در تاريكي قرار مي دهيم تا ريشه ها رشد كنند سپس آنها را در گلخانه قرار داده تا موقع گلدهي كه اوايل زمستان است از آن مراقبت مي كنيم. در صورت توليد بذر از آنان نيز در تكثير مي‌توان استفاده كرد. بذرها در تابستان و بعد از انكه سياه و سفت شوند برداشت مي‌شوند .بذرها يا بلافاصله كاشته مي‌شوند و يا مي‌توان آنان را در مكاني خشك و خنك در طي تابستان نگهداشت و آخر تابستان كاشت. عمق كاشت حدود 3 سانتيمتر است و حدود دو سال طول مي‌كشد تا به گل برود.

آفات و بيماريها: مگس پياز ، نماتد ساقه، بيماريهاي ويروسي، بيماري پوسيدگي قارچ فوزاريوم، پوسيدگي طوقه، بوترتيس

مشكلات فيزيولوژيكي:

عدم گلدهي و يا باز نشدن جوانه هاي گل: عمق نامناسب كاشت - انبارداري نامناسب پيازهادر طي تابستان كه منجر به از بين رفتن جوانه داخل پياز شده است،كوچك بودن پياز كاشته شده، حذف زودهنگام برگ ها كه منجر به عدم ذخيره سازي غذاي كافي در پياز و در نتيجه عدم گلدهي آن در سال آينده خواهد شد، اثر برخي از بيماريهاي ويروسي،كاشت ديرهنگام باعث مي‌شود تا ريشه ها به خوبي تشكيل نشوند و احتمال عدم گلدهي گياه افزايش مي‌يابد.

پژمردگي و خشكيدگي جوانه هاي گل: كاشت كم عمق پيازها و يا دماي بالا در طي انبارداري ، سرماي ديررس بعد از كاشت پيازها، رطوبت ناكافي بستر كاشت و يا گرم شدن زودهنگام هوا بعد از كاشت پيازها همگي مي‌توانند از دلايل اين مشكل باشند.